Κινδυνεύει, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα το 2015 με μία κρίση που μπορεί να επιφέρει την κατάρρευση του;

ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΣΤΑΘΗ ΠΑΝΤΑΖΗ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ / ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΥ 

ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗ

Το τελευταίο διάστημα  λόγω της προκήρυξης των εθνικών εκλογών αναζωπυρώθηκε έντονα και έντεχνα το ενδεχόμενο να ξεσπάσει μία ελληνική τραπεζική κρίση κατά το τρέχον έτος. Παρότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα και όποιος αναφέρεται σε αυτό θα έπρεπε να στηρίζεται σε αληθινά και αδιάσειστα στοιχεία, αντίθετα ακούγονται συνεχώς ασύστολα ψέματα και επιφανειακές αναλύσεις που οδηγούν εντέχνως σε μια ανεύθυνη κινδυνολογία. Δυστυχώς η σχετική κινδυνολογία παράγεται από αρκετούς «παπαγαλίσκους» που εμφανίζονται στις τηλεοράσεις και για να καλύψουν την ασχετοσύνη τους ή το χειρότερο για να παίξουν πολιτικά παιχνίδια, εκτοξεύουν διάφορες αμπελοφιλοσοφίες που καμία σχέση δεν έχουν με την πραγματικότητα. Το μόνο που τελικά επιτυγχάνουν και για αυτό κόπτονται άλλωστε, είναι να φοβίζουν τον κόσμο και να δημιουργούν προβλήματα στη λειτουργία των ελληνικών τραπεζών με ανεύθυνες και άστοχες τοποθετήσεις.

Το 1^ο ΨΕΜΑ έχει να κάνει με αυτό που συχνά ακούγεται ότι δήθεν σε περίπτωση που μια νέα κυβέρνηση δεν ακολουθήσει τις εντολές των δανειστών, η ΕΚΤ θα σταματήσει την παροχή ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες και μάλιστα από 1ης Μαρτίου του 2015.

Σύμφωνα με την απόφαση 2013/6 της ΕΚΤ που ελήφθη στις 22 Μαρτίου 2013 (δηλαδή 20 μήνες πριν), οι κρατικές εγγυήσεις που καταθέτουν οι ελληνικές τράπεζες για την άντληση ρευστότητας από την ΕΚΤ  θα πάψουν να γίνονται δεκτές από 1ης Μαρτίου 2015. Αυτή είναι μία απόφαση που ελήφθη πριν από είκοσι μήνες (20/03/2013), ισχύει για όλη την ευρωζώνη και είναι άσχετη των όποιων πολιτικών εξελίξεων συμβούν σε ένα κράτος μέλος της. Με άλλα λόγια όποιος βρίσκεται στην εξουσία την  1η Μαρτίου του 2015, θα κληθεί να αντιμετωπίσει το ίδιο και το αυτό πρόβλημα, που έχει να κάνει με την υποκατάσταση των κρατικών εγγυήσεων με άλλα περιουσιακά στοιχεία.

Πώς θα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της υποκατάστασης των κρατικών εγγυήσεων με άλλα περιουσιακά στοιχεία;

Όταν η ΕΚΤ πάψει να δέχεται αυτές τις εγγυήσεις για την παροχή ρευστότητας την 1η Μαρτίου 2015, όπως ήδη έχει συμφωνηθεί από 22 Μαρτίου του 2013, έχει δρομολογηθεί η ακόλουθη λύση για να μην διαταραχθεί η ρευστότητα όλων των ευρωπαϊκών τραπεζών έστω και στο ελάχιστο (εννοείται και των ελληνικών).

Για τις ελληνικές τράπεζες η αντικατάσταση των κρατικών εγγυήσεων ύψους 25 δις ευρώ θα πραγματοποιηθεί με το απόθεμα των 18 δις ευρώ από τα ομόλογα του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Τα σχετικά ομόλογα βρίσκονται ήδη στα χαρτοφυλάκια των ελληνικών τραπεζών. Στα σχετικά ομόλογα η ΕΚΤ δε μπορεί να επιβάλλει κούρεμα. Τα ομόλογα αυτά βαθμολογούνται με ΑΑΑ και είναι  τα ασφαλέστερα που διαθέτει η Ευρωζώνη, καθώς έχουν την εγγύηση όλων των κρατών της.  Η ΕΚΤ είναι υποχρεωμένη να τα δεχτεί  και ήδη αυτό συμβαίνει, αφού οι ελληνικές τράπεζες έχουν καταθέσει στην ΕΚΤ αντίστοιχα ομόλογα του ΤΧΣ ύψους 17 δις ευρώ, από τα 37,6 δις ευρώ που κατέχουν συνολικά.

Συνεπώς κανένα πρόβλημα στις ελληνικές τράπεζες δεν πρόκειται να δημιουργηθεί από 1^ης Μαρτίου 2015, αφού η αντικατάσταση των κρατικών εγγυήσεων ύψους 25 δις ευρώ θα πραγματοποιηθεί με το απόθεμα των 18 δις ευρώ από τα ομόλογα του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.

Ψέμα 2ο: Αν η ΕΚΤ σταματήσει να δέχεται τις κρατικές εγγυήσεις, οι τράπεζες θα καταρρεύσουν.

Οι ελληνικές τράπεζες έχουν μειώσει σημαντικά την εξάρτηση τους από την EKT για την παροχή ρευστότητας. Η εξάρτηση ανέρχεται σήμερα στο 12% των περιουσιακών τους στοιχείων, πολύ λιγότερο από τον αρχικό στόχο που ανήρχετο στο 15% και μάλιστα σε πολύ ύστερο χρονικό σημείο (συγκεκριμένα το 2017). Η μόνη εξάρτηση των ελληνικών τραπεζών σήμερα από την ΕΚΤ, είναι μέσω των συνήθων πράξεων ρευστότητας. Για το λόγο αυτό έχουν δανειστεί 44 δις ευρώ, καταθέτοντας κρατικές εγγυήσεις ύψους 25 δις ευρώ. Όπως εξηγήσαμε όμως παραπάνω όταν η ΕΚΤ πάψει να δέχεται αυτές τις εγγυήσεις για την παροχή ρευστότητας από την 1η Μαρτίου 2015, τότε υπάρχει λύση για να μην διαταραχθεί η ρευστότητα στο ελάχιστο. Αυτή είναι η αντικατάσταση των κρατικών εγγυήσεων ύψους 25 δις ευρώ που η ΕΚΤ δέχεται τώρα με κούρεμα,  με το απόθεμα των 18 δις ευρώ σε ομόλογα του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας τα οποία έχουν ήδη στα χαρτοφυλάκια τους οι ελληνικές τράπεζες και στα οποία η ΕΚΤ δε μπορεί να επιβάλλει κούρεμα. Ο ισχυρισμός λοιπόν πως οι ελληνικές τράπεζες θα καταρρεύσουν αν η ΕΚΤ πάψει να δέχεται τις  κρατικές εγγυήσεις, είναι παντελώς ανυπόστατος.

Ψέμα 3ο : Αν υπάρξει διαφωνία με την ΕΚΤ η Ελλάδα θα πάθει ότι και η Κύπρος.

Όσοι επικαλούνται αυτά που σημειώθηκαν στο Κυπριακό τραπεζικό σύστημα, με το αυτά που δήθεν θα συμβούν στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα τον Μάρτιο του 2015, αν υπάρξει διαφωνία με την ΕΚΤ και γενικότερα με την Ευρωζώνη, είναι στην καλύτερη περίπτωση άσχετοι των σχετικών τραπεζικών λειτουργιών που ισχύουν σήμερα στην Ευρωζώνη.

Ο «ELA» είναι το τελευταίο νομισματικό εργαλείο / καταφύγιο των τραπεζών που δεν έχουν επαρκή ρευστότητα και που δεν μπορούν να την εξασφαλίσουν, ούτε μέσω δανεισμού απ’ τις αγορές,  ούτε μέσω της συνήθους συμμετοχής τους σε πράξεις ρευστότητας  της ΕΚΤ, γιατί δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που αυτή θέτει. (Ο μηχανισμός ELA - Emergency Liquidity Assistance – Επείγουσα Παροχή Ρευστότητας -  αξιοποιείται σε περιπτώσεις κρίσεων δεδομένου ότι οι κεντρικές τράπεζες έχουν ένα σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν ως νομισματικές αρχές, αλλά και στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους για συμβολή στην ομαλή λειτουργία των συστημάτων πληρωμών και στη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας).

Τι έγινε στην ΚΥΠΡΟ

Τον Μάρτιο του 2013 οι δύο συστημικές τράπεζες της Κύπρου εξαρτώνταν πλήρως σχετικά με την ρευστότητα τους από τον ELA. Μετά από ένα πανηγυρικό «όχι» στο Μνημόνιο, η κυβέρνηση Αναστασιάδη προέβη σε μία άτακτη υποχώρηση στις πιέσεις της Τρόικας, αποδεχόμενη το Μνημόνιο και το κούρεμα των τραπεζικών καταθέσεων,  καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έστειλε σκληρό μήνυμα πως θα πάγωνε την πρόσβαση των κυπριακών τραπεζών στον “ELA”.

Ο ELA ενεργοποιείται από την εθνική κεντρική τράπεζα κάθε χώρας της Ευρωζώνης, η οποία και αναλαμβάνει πλέον την ευθύνη της παραχώρησης ρευστότητας σε φερέγγυες τράπεζες μέσω αυτού του μηχανισμού, ζητώντας και  λαμβάνοντας  τις εξασφαλίσεις που η ίδια θεωρεί ως ικανοποιητικές. Με τον τρόπο αυτό το ρίσκο τυχόν ζημιών από ενδεχόμενη κατάρρευση μιας τράπεζας, αναλαμβάνεται από την εθνική κεντρική τράπεζα κάθε χώρας της ευρωζώνης.

Το πάγωμα της πρόσβασης στον ELA, για το οποίο απειλήθηκε η κυβέρνηση Αναστασιάδη από την ΕΚΤ, θα οδηγούσε σε πτώχευση τις δύο συστημικές κυπριακές τράπεζες.  Ταυτόχρονα θα υποχρέωνε την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου να εξοφλήσει τις υποχρεώσεις της στο ευρωσύστημα, κάτι που δε θα μπορούσε να κάνει καθώς δεν διέθετε τα αναγκαία κεφάλαια, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει  η ίδια με πτώχευση και επομένως και το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου.

Η κατάσταση των ελληνικών τραπεζών σήμερα, ουδεμία σχέση έχει με την αντίστοιχη των κυπριακών το 2013. Στο αποκορύφωμα της ελληνικής κρίσης η εξάρτηση των ελληνικών τραπεζών από τον ELA είχε φτάσει στα 124 δις ευρώ. Από τον Μάιο του 2014 η σχετική εξάρτηση των ελληνικών τραπεζών από τον ELA μηδενίστηκε. Οι ελληνικές τράπεζες δεν λαμβάνουν ούτε ένα ευρώ έκτακτης ρευστότητας από την ΕΚΤ και επομένως καμία ελληνική τράπεζα δεν κινδυνεύει από τη διακοπή αυτής της ρευστότητας, ενώ και η Τράπεζα της Ελλάδας δεν έχει καμία υποχρέωση απέναντι στο ευρωσύστημα.

Έτσι, το επιχείρημα πως η Ελλάδα θα βαδίσει στα χνάρια της Κύπρου είναι παντελώς ανυπόστατο.

Ψέμα 4ο: Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα διατρέχει σήμερα τον ίδιο κίνδυνο με αυτόν που αντιμετώπιζε και κατά το χρόνο που διεξήχθηκαν οι εκλογές του 2012. Για αυτό κακώς η χώρα πάει σήμερα σε εκλογές.

Το καλοκαίρι του 2012 οι ελληνικές τράπεζες εξακολουθούσαν να κατέχουν ελληνικά κρατικά ομόλογα (δηλαδή μέρος του ελληνικού δημοσίου χρέους) ενώ η ανακεφαλαιοποίηση τους απείχε πολύ από το να ολοκληρωθεί.

Σήμερα οι ελληνικές τράπεζες έχουν ανακεφαλαιοποιηθεί πλήρως  και μάλιστα όπως αναφέρθηκε κατέχουν 37,6 δις ευρώ από ομόλογα του ΤΧΣ. Τα σχετικά ομόλογα είναι βαθμολογίας ΑΑΑ, καθώς για αυτά υπάρχουν εγγυήσεις όλων των κρατών της Ευρωζώνης. Επιπλέον οι ελληνικές τράπεζες δεν έχουν καμία έκθεση σε κρατικά ομόλογα που έχουν να κάνουν με το δημόσιο χρέος της χώρας, αφού τα πούλησαν όλα στην επαναγορά του δημοσιονομικού χρέους στα τέλη του 2012.

 

Είναι πολύ εύκολο να διαμοιράζουμε ανασφάλεια στον κόσμο διαδίδοντας ασύστολα ψεύδη, ειδικά σε θέματα που απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις. Δυστυχώς στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια το επικοινωνιακό παραμύθι εξ αφορμής του δημοσίου χρέους έχει εκτροχιασθεί, οι αμπελοφιλοσοφίες των διαφόρων δήθεν «γκουρού» που βγαίνουν στα πρωϊνάδικα έχουν τη τιμητική τους, ενώ οι άστοχες τοποθετήσεις των διαφόρων πολιτικάντηδων που για να διασώσουν ή για να βρουν «καρέκλα», αν και έχουν ξεπεράσει τα όρια του ποινικού νόμου, όχι μόνο μένουν ατιμώρητες, αλλά και ασχολίαστες. 

Ποτέ όμως δεν είναι αργά για να κάνουμε τη γνώση δύναμή μας, αλλά και ορθή επιλογή των πράξεων μας. 

Γιατί ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η γνώση είναι η δύναμη της ευτυχίας μας και προφανώς και της ηρεμίας μας. 

Ο Στάθης Πανταζής 

είναι μέλος της Π.Γ. της ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ 

και υπεύθυνος Τύπου και Επικοινωνίας