Νεοσυντηρητισμός: Ιδεολόγημα ή εργαλειακή σύλληψη;

ΑΡΘΡΟ 

ΤΗΣ ΠΟΠΗΣ ΖΑΡΑΓΚΑ - ΚΟΡΟΒΕΣΗ

Ο νεοσυντηρητισμός εμφανίστηκε ως τάση τη δεκαετία του 1970 στις ΗΠΑ και όπως αποκαλύπτει και το όνομά του στήριξε τις βασικές αρχές του στην προϋπάρχουσα συντηρητική ιδεολογία που αναπτύχθηκε τον 19^ο αι. στην Ευρώπη. Εν πρώτοις θα μπορούσε να πει κανείς ότι αποτελεί μία ακόμα παραλλαγή του συντηρητισμού που οριοθετείται χωρικά στα πλαίσια του αγγλοσαξονικού κόσμου (κυρίως ΗΠΑ και Βρετανία). Η σημερινή όμως παγκόσμια πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ και η εγγενής ιδιότητα του ιδεολογήματος αυτού να στηρίζει αλλά και να επαναπροσδιορίζεται από αυτή την παρεμβατική πρωτοκαθεδρία, καθιστά την εξέταση του όχι μόνο χρήσιμη αλλά και απαραίτητη. 

            Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι λόγω της προϊούσας σχέσης του με τον συντηρητισμό που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη ως αντίδραση στο Διαφωτισμό, υπάρχουν πολλές αντικρουόμενες απόψεις ως προς το αν ο νεοσυντηρητισμός αποτελεί ξεκάθαρο ιδεολόγημα, δηλαδή μια ανεπτυγμένη πολιτική φιλοσοφία με αρχές. Για πολλούς (και μάλιστα νεοσυντηρητικούς) εκφράζει ένα είδος πολιτικής και κοινωνικής συμπεριφοράς, μια στάση ζωής και αντιμετώπισης της καθημερινότητας, μια μορφή αντίδρασης ή άμυνας στις προκλήσεις, που διαρκώς αναμορφώνεται και επαναπροσδιορίζεται εμπειρικά.

 Αυτός ο επαναπροσδιορισμός των συντηρητικών επιταγών ανά εποχή είναι αξιοσημείωτος. Όταν για παράδειγμα όλον τον 19^ο αιώνα αντιπαρατίθεται στη φιλελεύθερη δημοκρατία ενώ τον 20^ο αποδέχεται αβίαστα την ύπαρξη και δράση του εντός των πλαισίων της, γεννά ερωτήματα για το κατά πόσο αυτό αποτελεί δείγμα ιδεολογικής ευελιξίας ή δείγμα ιδεολογικής ανυπαρξίας.

 

Η συντηρητική εκδοχή του Burke προάγγελος του νεοσυντηρητισμού

       Ο Ευρωπαϊκός συντηρητισμός εμφανίζεται τον 19^ο αιώνα ως αντίδραση στην επιτάχυνση των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών που προκύπτουν από την Γαλλική Επανάσταση. Από τους διάφορους εκφραστές και υπέρμαχους των συντηρητικών ιδεών του 19^ου αι. ενδιαφέρον παρουσιάζει οEdmund Burke καθώς οι απόψεις του ομοιάζουν περισσότερο με αυτές που εκφράζονται από τους σύγχρονους συντηρητικούς. Αποτελεί βασικό εκφραστή συντηρητικών ιδεών υπό ένα προσαρμοστικό όμως πρίσμα, καθώς η αναπόφευκτη βιομηχανοποίηση και η ανάπτυξη των αγορών στην Βρετανία δεν άφηνε περιθώρια αντίστασης στις επερχόμενες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές. Γι’ αυτό και υποστηρίζει την ‘αλλαγή με σκοπό τη συντήρηση’ και όχι τον αυταρχικό συντηρητισμό της παλινόρθωσης της μοναρχίας της ηπειρωτικής Ευρώπης.

            Για τον Burke η κοινωνία φτιάχτηκε με το φυσικό νόμο του Θεού ως το αποτέλεσμα της συνεργασίας των ανθρώπινων γενεών του παρελθόντος, του παρόντος αλλά και του μέλλοντος. Η κοινωνική αλλαγή μπορεί να είναι φυσική και συχνά αναπόφευκτη, πράγμα που καθιστά την αντίσταση σε αυτήν ανούσια. Αυτό που απαιτείται είναι η προσαρμογή του κράτους στις νέες συνθήκες για να μπορέσει να συντηρηθεί. Αυτός ο πραγματισμός προσαρμόζει τις συντηρητικές αρχές της παράδοσης, ευταξίας, εξουσίας και ιδιοκτησίας στις περιστάσεις και τις εμπειρικές συνθήκες. Απέχοντας από το να αποδέχεται επαναστατικές αλλαγές, προκρίνει μετρημένες και συνετές μεταβολές που επιφέρουν μια λειτουργική ισορροπία ανάμεσα στο άτομο και το κράτος.

    Ο Burke υπήρξε επίσης υποστηρικτής της φιλελεύθερης οικονομικής θεωρίας του Adam Smith με προτίμηση στο ελεύθερο εμπόριο και την αυτορρύθμιση των αγορών. Θεωρεί ότι η αγάπη για το χρήμα είναι φυσικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό άρα και οι νόμοι της αγοράς είναι φυσικοί ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι κάποιοι θα υποφέρουν από τις ανισότητες που θα γεννηθούν. Βλέποντας ότι η παραδοσιακή τάξη στη Βρετανία είχε ήδη γίνει καπιταλιστική, θεώρησε ότι η υποστήριξή του στην οικονομία της αγοράς δεν ερχόταν σε αντίθεση με τη διασφάλιση της παράδοσης.

Βασικές κοινές αρχές  της συντηρητικής και νεοσυντηρητικής ιδεολογίας

            Ανεξάρτητα από τις κατά καιρούς παραλλαγές που εμφανίστηκαν ως αποτέλεσμα της εξελικτικής προσαρμοστικότητας του, ο συντηρητισμός διέπεται από ορισμένες βασικές ιδέες και αρχές, αναγνωρίσιμες και στη σύγχρονη εκδοχή του νεοσυντηρητισμού.

            Οι συντηρητικοί εκκινούν από μια Αυγουστίνεια αντίληψη περί του ανθρώπου ως ένα ον εκ φύσεως ατελές που ρέπει προς το κακό. Ο άνθρωπος έχει έμφυτο φόβο προς το άγνωστο και την αστάθεια και κινείται πάντα προς το οικείο και το ασφαλές. Επιπλέον είναι ηθικά ατελής, εκ φύσεως εγωιστής, με δίψα για εξουσία, που αδυνατώντας να ελέγξει τα πάθη του συχνά οδηγείται στο έγκλημα. Η ευταξία επιδιώκεται ως απώτερος στόχος και απαραίτητο στοιχείο ασφάλειας και απαιτείται μια ανώτερη εξουσία που θα ελέγξει και θα αποτρέψει τη βίαιη εκδήλωση των ανθρώπινων παρορμήσεων.

      Οι συντηρητικοί υπερασπίζονται την παράδοση δηλαδή τις δοσμένες από το Θεό αξίες και τους θεσμούς που αντέχουν στο χρόνο και κληρονομούνται στις επόμενες γενιές. Η παράδοση αντανακλά τη σοφία του παρελθόντος που έχει επιβιώσει ως φυσική επιλογή. Κυρίως όμως η παράδοση δημιουργεί αίσθηση ταυτότητας στο άτομο, μια συλλογική αίσθηση του ‘ανήκειν’ άρα και ευρύτερη κοινωνική συνοχή.

    Για την κοινωνία πιστεύουν ότι τα άτομα ενσωματώνονται σε επιμέρους ομάδες που παρέχουν ασφάλεια και νόημα στη ζωή τους.  Η ελευθερία ισοδυναμεί με αποδοχή των κοινωνικών υποχρεώσεων που συνθέτουν το καθήκον το οποίο κρατά την κοινωνία ενωμένη. Η κοινωνία αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό και όχι σύνθεση διαφορετικών αυτόνομων μερών. Η οργανική κοινωνία είναι μια φυσική αναγκαιότητα που φτιάχτηκε από δυνάμεις πέρα από τον ανθρώπινο έλεγχο, άρα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως έχει με σεβασμό. Οι υπάρχοντες θεσμοί, η οικογένεια και το έθνος πρέπει να προστατεύονται για να διατηρείται η σταθερότητα. Ο πολιτισμικός πλουραλισμός θέτει σε κίνδυνο το πλέγμα αποδεκτών αξιών και άρα την ευταξία και συνοχή, ενώ ο πατριωτισμός και το έθνος παρέχουν τη σιγουριά του ‘ανήκειν’ και την κοινή ταυτότητα.

          Η κοινωνία είναι εκ φύσεως ιεραρχική με κοινωνικές διαβαθμίσεις που καθιστούν την ισότητα ανέφικτη. Είναι και αυτό αποτέλεσμα της οργανικής φύσης της κοινωνίας όπου κάθε τμήμα της επιτελεί ένα διαφορετικής σημασίας έργο. Η ανισότητα στη θέση και τον πλούτο δικαιολογείται από την ανισότητα ευθυνών. Αντίστοιχα και η εξουσία αναπτύσσεται με φυσικό τρόπο ως αναγκαιότητα και κατανέμεται άνισα επιβαλλόμενη εκ των άνωθεν. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από καθοδήγηση και ασφάλεια και η εξουσία πολεμά την αστάθεια και την ανομία. Δίνεται έτσι έμφαση στην ηγεσία, την υπακοή και την πειθαρχία.

            Η ιδιοκτησία για τους συντηρητικούς είναι μέσο ασφάλειας καθώς η κατοχή ύλης δίνει στον άνθρωπο κάτι για να στηριχτεί σε ένα αβέβαιο κόσμο. Κυρίως όμως η ιδιοκτησία επιβάλλει στον κατέχοντα το σεβασμό στην ιδιοκτησία του διπλανού του και το αίσθημα αναγκαιότητας διατήρησης της τάξης.

Η Νέα Δεξιά εκφραστής της σύγχρονης συντηρητικής προσέγγισης

            Ο νεοσυντηρητισμός συνεχίζει τη σχολή σκέψης που εγκαινίασε τον 19^ο αι οBurke. Όπως στόχος του Burke ήταν η σωτηρία της Ευρώπης από την φιλελεύθερη παρακμή, έτσι τον 21^ο αι. στόχος του νεοσυντηρητισμού είναι η σωτηρία του κόσμου σε καθεστώς ελεύθερης οικονομίας υπό την εποπτεία ενός ισχυρού κράτους. 

            Οι απόψεις του Burke αναβίωσαν αρχικά στη δεκαετία 1970-80 με την άνοδο της λεγόμενης Νέας Δεξιάς σε ΗΠΑ και Βρετανία και τη διακυβέρνηση Ρήγκαν-Θάτσερ αντίστοιχα. Οι κυβερνήσεις αυτές υλοποίησαν μια συντηρητική εκδοχή που στηρίχθηκε στην οικονομία της ελεύθερης αγοράς. Παρόλα αυτά η Νέα Δεξιά δεν εγκατέλειψε ποτέ τις παραδοσιακές κοινωνικές αρχές του συντηρητισμού δηλαδή την ευταξία, την πειθαρχία και την άσκηση ισχυρής εξουσίας. Ορμώμενη από την οικονομική ύφεση και το στασιμοπληθωρισμό που ακολούθησε τη μεταπολεμική άνθηση, η νεοσυντηρητική άποψη πολέμησε την Κεϋνσιανή λογική της προνοιακής αναδιανομής που θεωρήθηκε υπεύθυνη για τα κακά της κοινωνίας, τον εθισμό του ατόμου στη ράθυμη εξάρτηση από τα προνοιακά δικαιώματα και στην απώλεια της αίσθησης του καθήκοντος. Ταυτόχρονα η απώλεια εθνικής κυριαρχίας με την ευρωπαϊκή ενοποίηση για τη Βρετανία και η μείωση εθνικού κύρους λόγω Βιετνάμ για τις ΗΠΑ, ταρακούνησαν τα εθνικιστικά αντανακλαστικά των νεοσυντηρητικών.

   Η Νέα Δεξιά είναι προσηλωμένη στην ελεύθερη αγορά και την κλασική οικονομική θεωρία του αντικρατιστικού δόγματος, εκφρασμένη από οικονομολόγους όπως ο Hayek και ο Friedman. Αντίθετα από την Κεϋνσιανή θεωρία που προκρίνει την καταπολέμησης της ανεργίας ως κομβικό ζήτημα, η σημασία μετατοπίζεται πλέον στη συγκράτηση του πληθωρισμού και στη μέριμνα του κράτους να διατηρεί το χρήμα ‘υγιές’. Τόσο ο Reagan όσο και η Thatcher δέχτηκαν την αύξηση της ανεργίας μέσα από μονεταριστικές πολιτικές που προσδοκούσαν ότι οι αγορές θα επέφεραν ισορροπία. Η δημόσια ιδιοκτησία θεωρήθηκε ασύμφορη και ακολούθησε ευρύ φάσμα αποκρατικοποιήσεων με στόχο την δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης. Ταυτόχρονα η μείωση των φόρων επιλέχθηκε ως εργαλείο ενθάρρυνσης της επιχειρηματικότητας. Σε κάθε περίπτωση οι πολιτικές πρόνοιας και αναδιανομής θεωρήθηκαν αποτυχημένες και  καταδικαστέες ως παραβιάζουσες το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας.

        Ο νεοσυντηρητισμός δίνει μεγάλη έμφαση στα ζητήματα δημόσιας ηθικής, κατακρίνοντας την απόρριψη των υφιστάμενων στερεοτύπων. Θεωρεί ότι αυτό αποτελεί απειλή για τις κοινωνικές αξίες και την κοινωνική σταθερότητα. Η Τhatcher χαρακτηριστικά διακήρυξε την προτίμηση της στις Βικτωριανές αξίες όπως ακριβώς στις ΗΠΑ πολυπληθείς οργανώσεις με θρησκευτικό χαρακτήρα κατήγγειλαν την κατάπτωση αξιών, τις αμβλώσεις, την ομοφυλοφιλία, τις προγαμιαίες σχέσεις. Οι νεοσυντηρητικοί τάχθηκαν στο πλευρό των διαμαρτυρόμενων φοβούμενοι τον ηθικό πλουραλισμό και τη διαφορετικότητα που υπονομεύουν την κοινωνική συνοχή, που εκφράζεται με την κοινή πολιτισμική ταυτότητα στα πλαίσια του έθνους και της ιστορικής παράδοσης.

       Ο νεοσυντηρητισμός σχηματοποιήθηκε μέσα από τα έργα σύγχρονων στοχαστών όπως οι Tocqueville, Strauss, Bloom, Κristol, Podhoretz και ξεκίνησε ως μια προσπάθεια αναμόρφωσης του Ρεπουμπλικανικού κόμματος των ΗΠΑ με στόχο τη διαμόρφωση μιας σύγχρονης δημοκρατικής διακυβέρνησης. Με αφετηρία την οικονομία και με όχημα επιτυχίας την πολιτική μείωσης των φόρων με στόχο την οικονομική ανάπτυξη, δημιούργησε ένα ελκυστικό πλαίσιο συντηρητικής αναφοράς στο αμερικάνικο κοινό. Προσέλκυσε τους κατέχοντες με τον ίδιο τρόπο που η συντηρητική έμφαση στην ιδιοκτησία εξέφραζε την πεποίθηση σταθερότητας και ευταξίας το 19^ο αι.

       Η πολιτισμική σκοπιά δεν εγκαταλείφθηκε ποτέ από το νεοσυντηρητισμό και θέματα όπως η εκπαίδευση, η σχέση κράτους-εκκλησίας, η δημόσια ηθική κλπ. θεωρούνται πρώτα στην ατζέντα των νεοσυντηρητικών υποψηφίων. Στην εξωτερική πολιτική παραμένει δυνατή η πίστη στη χρησιμότητα του πατριωτισμού όπως ακριβώς και η απέχθεια προς τη μείωση της εθνικής κυριαρχίας λόγω εκχώρησης αρμοδιοτήτων σε μια παγκόσμια διακυβέρνηση ή σε υπερεθνικά σχήματα. Τέλος η άσκηση εξωτερικής πολιτικής για ένα μεγάλο κράτος όπως οι ΗΠΑ επιβάλει την εμπλοκή της (στρατιωτική και μη) εκτός των συνόρων σε ιδεολογικού τύπου παρεμβάσεις με στόχο τη διαφύλαξη της δημοκρατικής λειτουργίας.

Η γοητευτική έλξη του νεοσυντηρητισμού

           Ο συντηρητισμός πρεσβεύει ότι ο άνθρωπος εκ φύσεως δεν πρέπει να επιζητά τη σύγκρουση και την ανατροπή αλλά την ειρήνη που προσφέρει η διαβίωση βάσει των φυσικών ή θεϊκών επιταγών δηλαδή σύμφωνα με την υφιστάμενη τάξη πραγμάτων. Η νεοσυντηρητική ιδεολογία στηρίζεται στην ισχυροποίηση της κρατικής εξουσίας και στην διαφύλαξη της υφιστάμενης τάξης μέσα από μια σταδιακή και ελεγχόμενη αποδοχή των φυσικών εξελίξεων. Εφόσον η ανθρώπινη φύση δημιουργεί εξ ορισμού ανισότητες πρέπει να γίνονται μικρά σταθερά βήματα προσαρμογής που δεν θα υποθάλπουν την κοινωνική συνοχή. 

     Η ραγδαία άνοδος της εγκληματικότητας λόγω των δυσχερών οικονομικών συνθηκών δημιουργεί ανασφάλεια και πρόσφορο έδαφος για ενίσχυση της αστυνόμευσης και της κρατικής εξουσίας, αιτήματα κατεξοχήν νεοσυντηρητικά. Ενώ μάλιστα στο οικονομικό πεδίο η ελευθεριακή φιλοσοφία των αγορών απαιτεί την πλήρη απομάκρυνση της κρατικής παρέμβασης, οι κοινωνικές ανισότητες που δημιουργεί η αγορά, απαιτούν την ισχυροποίηση του κράτους στην αντιμετώπιση των συνεπειών της οικονομικής δράσης.

   Η πολυπολιτισμικότητα που αποτελεί σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο φαινόμενο, και η μετανάστευση για λόγους οικονομικούς ή εθνοτικούς, δημιουργούν την ξενοφοβία. Ο φόβος απώλειας της εθνικής ταυτότητας κατάλληλα διατυπωμένος υπό νεοσυντηρητικό λεξιλόγιο με επιχειρήματα τύπου ‘εμείς’ και ‘οι άλλοι’, οχυρώνουν τον πολίτη πίσω από ρατσιστικές συσσωματώσεις (νοητικές ή μη) ομογενοποίησης, που είναι ακόμα πιο ελκυστικές σε καθεστώς καπιταλιστικής κρίσης και μειωμένου βιοτικού επιπέδου. Η άμυνα απέναντι στον αχάριστο ‘εισβολέα’ που παίρνει τις δουλειές και τα δικαιώματά μας και η δαιμονοποίηση του κακού ‘ξένου’ προσεταιρίζονται ανθρώπους κατά τα άλλα προοδευτικούς, που βλέπουν ότι η νεοσυντηρητική επιχειρηματολογία έχει απτό αντίκρυσμα στην καθημερινότητά τους.

         Ο διαχωρισμός και η κατάτμηση του κοινωνικού ιστού σε υγιές και άρρωστο τμήμα, συνδυάζεται με την φονταμενταλιστική αντιμετώπιση της διαφορετικότητας, υπό την ευλογία του κατασταλτικού κράτους. Η διαφορετικότητα που ξεφεύγει από τα κοινωνικώς αποδεκτά στερεότυπα είτε στη μουσική, είτε στην δημόσια εικόνα, είτε στην έκφραση της σεξουαλικότητας, πολεμείται από το νεοσυντηρητισμό ως διαλυτική για τον κοινωνικό ιστό, αναζωπυρώνοντας τα αισθήματα φόβου των πολιτών για τη διασφάλιση ηθών και παραδόσεων. Η αναζήτηση της ευαρέσκειας και της αποδεκτής ένταξης σε ένα σύνολο, μετατρέπει τους ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους σε τυποποιημένα πράττοντες και μάλιστα υπό τις ευλογίες μιας εκκλησίας που αντί να επιδιώκει τον συγκερασμό με τον ορθό λόγο και την πνευματική αναζήτηση, αναλώνεται σε αγωνιώδεις προσπάθειες αγκίστρωσης στον κρατικό ιστό.

       Τέλος η τρομολαγνία και η ηθελημένη διόγκωση του αισθήματος ανασφάλειας για εξωτερικούς και εσωτερικούς εχθρούς, χρησιμοποιούνται από το νεοσυντηρητισμό ως εργαλείο ποδηγέτησης της ατομικής ανεξαρτησίας και για την ακούσια εκχώρηση δικαιωμάτων στην κρατική εξουσία. Σε συνδυασμό με την επίκληση εθνικού πατριωτισμού και με την ιδεαλιστική και δήθεν αλτρουιστική συνδρομή σε συμμάχους, διενεργούνται πόλεμοι στο όνομα της δημοκρατίας και της παγκόσμιας ασφάλειας, που γίνονται αποδεκτοί από τις πλατιές μάζες. Η επίκληση των συμβόλων (σημαία, ύμνος) στα πλαίσια του πατριωτισμού και ο παιδευτικός ρόλος του σχολείου αλλά και της θρησκείας διαμορφώνουν (ειδικά στις ΗΠΑ) ένα συντηρητικό πνεύμα που δεν χρειάζεται να απευθύνεται στην κρατική εξουσία για να επιβληθεί αναγκαστικά καθώς έχει ήδη εμπεδωθεί ως απαραίτητο.

      Ο νεοσυντηρητισμός δεν αποτελεί μόνο αμερικάνικο φαινόμενο στο βαθμό που αποδεικνύεται στις μέρες μας ότι η δημοκρατία και η καθολική ψηφοφορία είτε στις ΗΠΑ είτε στην Ευρώπη, δεν εξασφαλίζουν ισότητα, δικαιοσύνη και σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων. Οι πρακτικές αδυναμίες του φιλελευθερισμού εδραιώνουν ένα ρεύμα νεοσυντηρητικής πολεμικής που σταθερά πείθει το λαϊκό ρεύμα των ΗΠΑ ότι τα προβλήματα δεν είναι πρωτίστως οικονομικά αλλά κατά βάση ηθικά. Εκμεταλλευόμενοι το θρησκευτικό συναίσθημα και την ανάγκη του κόσμου να απευθύνεται σε ένα ιερό σχήμα, οι νεοσυντηρητικοί μετατρέπουν τα προβλήματα της καθημερινότητας σε ψυχολογικά προσελκύοντας ένα πολυποίκιλο κοινό.

     Οι συντηρητικές πλάνες

            Ο επαναστάτης που ανατρέπει την υφιστάμενη τάξη εγκαθιδρύοντας μια άλλη που τον εξυπηρετεί, αυτόματα μετατρέπεται σε υπερασπιστή της νέας τάξης και ο ηττημένος μετατρέπεται σε οιονεί επαναστάτη. Το αν τελικά θα γίνει επαναστάτης εξαρτάται και από την κατανομή της ισχύος. Οι υπέρμαχοι της συντήρησης ιστορικά κατείχαν θέσεις ισχύος και μάλιστα διακρίνονταν από ένα αίσθημα υπεροχής που νομιμοποιούσε την κυριαρχία τους. Δεν είναι λοιπόν ίδιον του ανθρώπου ο συντηρητισμός παρά μόνο στο βαθμό που αυτά που θα χάσει είναι πολύ περισσότερα από όσα μπορεί να κερδίσει με την ανατροπή.

               Κάθε κυριαρχία για να διατηρηθεί χρειάζεται μια νομιμοποίηση, συνήθως μετουσιωμένη σε ένα ιδεολογικό μόρφωμα. Η συντηρητική θεωρία σχηματοποιήθηκε ως απάντηση στο Διαφωτισμό, γύρω από τις δυνάμεις και τις ιδέες που νομιμοποιούν την παραδοσιακή κυρίαρχη τάξη ακριβώς όπως και οι επαναστατικές ιδέες και ο ορθολογισμός αποτελούσαν αντίδραση στην κυρίαρχη θεοκρατική ιδεολογία. Η σύλληψη της ‘οργανικής’ ελέω Θεού κοινωνίας έναντι της ορθολογικής και ανθρωποκεντρικής άποψης για τον κόσμο, είναι ένα κατασκεύασμα που νομιμοποιεί συγκεκριμένα συμφέροντα. Αντίστοιχα η ιδιάζουσα προσαρμογή του συντηρητισμού ανά εποχή δεν αποτελεί μια έμφυτη εγγενή ιδιότητα ρεαλισμού, αλλά τον εξαναγκασμό του να ερμηνεύσει τα πράγματα στις εκάστοτε πραγματικές συνθήκες για να μην διαβρωθεί.

          Η διατήρηση του αισθήματος ασφάλειας για τον πολίτη ευνοεί την αποδοχή από μέρους του κυβερνητικών επιλογών χωρίς εξαναγκασμό και χρήση βίας. Η παθητικότητα της κοινωνίας ‘μαλακώνει’ την εξουσία αλλά ταυτόχρονα αλλοτριώνει τα άτομα που παύουν να διεκδικούν. Είναι προφανές όμως ότι αυτό ισχύει μόνο στο βαθμό που δεν παραβιάζεται η ανθρώπινη αυτοσυντήρηση. Αν κάποιος δεν ενοχλείται από τη υφιστάμενη τάξη δεν έχει λόγο να αντιδράσει ή να διεκδικήσει. Όταν όμως οι κοινωνικές συνθήκες θέτουν σε αμφισβήτηση αυτά που ο καθένας θεωρεί αυτονόητο δικαίωμα, τότε υπάρχουν διεκδικήσεις, απαιτήσεις και αναταραχές. Ο νεοσυντηρητισμός ακουμπά έξυπνα πάνω στις ευαίσθητες ανθρώπινες χορδές ανακατευθύνοντας τις ανθρώπινες ανησυχίες με τρόπο που υπερβαίνει την πολιτική προέλευση του καθενός, σε τομείς και προβληματισμούς όπου ο ίδιος μπορεί να ‘παίξει εντός έδρας’ δηλαδή να δώσει πειστικές απαντήσεις και λύσεις. 

Η ΠΟΠΗ ΖΑΡΑΓΚΑ - ΚΟΡΟΒΕΣΗ είναι μέλος της Π.Γ. της ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ ΚΑΙ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ